uluslararası fonetik alfabe ne demek?

Uluslararası Ses Abecesi veya Uluslararası Fonetik Alfabe (sesçil alfabe, sesçil abece, ), seslerin kâğıt üzerinde gösterilebilmesi için oluşturulmuş standart alfabedir. Tüm dillerdeki konuşma seslerini bir örnek biçimde kodlayabilmek için oluşturulmuş işaretler ve simgeler sistemidir. Bu sistemden en çok dilbilimde ve sözlüklerin hazırlanmasında yararlanılır.¹

Dillerin doğru telaffuz edilmesini sağlamak, tutarsız ve keyfi yazımlarla çok sayıda transkripsiyon (yazı çevirimi) sisteminin doğurduğu karışıklıkları önlemek amacıyla geliştirilmiş alfabedir. IPA'nın bir amacı da bir sözcüğü diğerlerinden ayırmaya yarayan her ses için ayrı bir sembol geliştirmektir.

IPA'da temel olarak Latin harfleri kullanılır. Bunun dışında başka alfabelerden harf alınmış (örneğin Yunan Alfabesi), bunlar Latin harflerine uyacak biçimde değiştirilmiştir. İnce ses ayırımları ve genizsilleşen ünlülerle sesin uzunluk, vurgu ve titreşimi, harflerin üstüne veya altına konan çeşitli işaretlerle belirtilir.

IPA dar ve geniş yazı çevrimlerinde kullanılabilir. Mesela anadili İngilizce olanlar tek bir /t/ sesi ayırt ederler. Bu sebeple geniş yazı çevriminde bu sese karşılık tek bir sembol yeterlidir. Ama /t/'nin “tap”, “pat” ve “stem” gibi sözcüklerdeki söylenişlerinin birbirinden biraz farklı olduğunu belirtmek için dar yazıçevrimi yani /t/'nin altına veya üstüne belli işaretler koymak gerekir.

Uluslararası Ses Abecesi umulduğu kadar başarılı olamamıştır. ABD'de Avrupa'ya nazaran daha az kullanılmıştır. Latin alfabesinin yanı sıra çok sayıda özel işarete yer verdiği için basım ve daktilo etme güçlüğü vardır. Daktilo güçlüğünü engellemek için X-SAMPA geliştirilmiştir. Yer kazanmak ve kolaylık sağlamak gayesiyle IPA işaretleri ekseriyetle değiştirilerek veya birbirlerinin yerine kullanılır.

Alfabe

Ünsüzler

Akciğer ünsüzleri
Eklemleme yeri →

Eklemleme biçimi ↓
Patlamalı
Genizsil
Titrek
Çarpmalı
Sürtünmeli
Yansürtünmeli
Sürtünmesiz
Yansürtünmesiz

Notlar:

Çift olarak yazılan sembollerden soldaki ötümsüz, sağdaki ötümlü ünsüzleri gösterir.
Koyu alanlar, sesletimi imkânsız olduğu değerlendirilen ünsüzleri gösterir.

<table> <thead> <tr class="header"> <th><p><a href="Akciğer_dışı_ünsüzler" title="wikilink">Akciğer dışı ünsüzler</a></p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p><a href="Şaklama" title="wikilink">Şaklamalar</a></p></td> </tr> <tr class="even"> <td style="text-align:center; font-size:larger; width:2em;"></td> </tr> <tr class="odd"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="even"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="odd"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="even"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> </tbody> </table> <table> <thead> <tr class="header"> <th><p>Diğer simgeler</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td style="text-align:center; font-size:larger; width:2em;"></td> </tr> <tr class="even"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="odd"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="even"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="odd"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="even"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="odd"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> </tbody> </table>

[ɧ] sesinin çıkış yeri tartışmalıdır.

<table> <thead> <tr class="header"> <th><p><a href="Patlamalı_sürtünmeli_ünsüz" title="wikilink">Patlamalı sürtünmeliler</a></p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p>Çubuklu</p></td> </tr> <tr class="even"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="odd"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="even"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="odd"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="even"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="odd"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="even"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="odd"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Eşzamanlı_ünsüz" title="wikilink">Eşzamanlı ünsüzler</a></p></td> </tr> <tr class="odd"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="even"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> <tr class="odd"> <td style="text-align:center; font-size:larger;"></td> </tr> </tbody> </table>